TUZITUMIE TAASISI ZA FEDHA KIBIASHARA

Taasisi za kifedha ni mashirika yaliyoanzishwa kwa mujibu wa sheria, yakihusika na shughuli za kiuchumi na kijamii. Taasisi hizi ni pamoja na benki, SACCOS, na kampuni za huduma za mawasiliano kama M-Pesa na Tigo Pesa ambazo pia hutoa huduma za kifedha. Huduma hizi ni muhimu sana katika ustawi wa biashara na maendeleo ya uchumi wa mtu mmoja mmoja na taifa kwa ujumla.

Katika jamii nyingi, bado kuna desturi ya kuweka fedha kwenye vibubu au masanduku, hasa kwenye vikundi vya kusaidiana maarufu kama VIKOBA. Hata hivyo, ili fedha ziweze kuwa kwenye mzunguko rasmi wa kiuchumi, ni lazima zihifadhiwe katika taasisi za kifedha kama benki au kwa njia ya miamala ya kielektroniki (k.m. M-Pesa). Huduma kama Lipa Namba zimeleta mapinduzi katika malipo ya kimtandao (electronic payments), na hivyo kurahisisha biashara.

UMUHIMU WA KUTUMIA TAASISI ZA FEDHA KIBIASHARA

1. Usalama wa Fedha
   Fedha ikihifadhiwa benki huwa salama zaidi kwa sababu benki zimeidhinishwa kisheria kuhifadhi fedha za wananchi.

2. Kuongeza Mzunguko wa Fedha
   Fedha ikihifadhiwa kwenye taasisi za kifedha huingia kwenye mzunguko rasmi wa uchumi, tofauti na fedha zinazohifadhiwa kwenye vibubu ambazo husababisha ukosefu wa sarafu mitaani.

3. Fursa za Mikopo
   Ili mtu aweze kupata mikopo kutoka taasisi za kifedha, ni lazima awe na akaunti inayoonyesha historia ya miamala. Mikopo ya serikali kwa wajasiriamali hupitia benki kama NMB.

4. Dhamana za Kibiashara
   Uwekezaji katika soko la hisa (DSE), ununuzi wa hisa au hati fungani unategemea uwepo wa akaunti benki au SACCOS.

5. Urahisi wa Miamala ya Kifedha
   Kupitia huduma za kielektroniki kama M-Pesa, Tigo Pesa na mobile banking, ununuzi na uuzaji wa bidhaa unakuwa mwepesi na wa haraka.

6. Kurahisisha Biashara za Kimataifa
   Taasisi hizi huchangia katika malipo ya kimataifa na kuimarisha biashara ndani ya soko la Jumuiya ya Afrika Mashariki (EAC).

FAIDA KWA SERIKALI WANANCHI WANAPOTUMIA TAASISI ZA FEDHA

1. Ur easier Ukusanyaji Kodi
   Serikali hunufaika kwa kurahisishiwa ukusanyaji wa kodi kupitia rekodi za miamala ya kifedha inayopitia benki au mifumo ya kielektroniki.

2. Kudhibiti Thamani ya Sarafu
   Fedha zote zinapokuwa kwenye mfumo rasmi, inarahisisha udhibiti wa mfumuko wa bei na kupunguza upotevu wa thamani ya sarafu.

3. Uwezeshaji wa Wananchi Kiuchumi
   Taasisi hizi hutoa misaada mbalimbali kwa jamii kama mikopo ya wajasiriamali, msaada kwa shule (mf. madawati), na mikopo ya wanafunzi kupitia bodi ya mikopo ya elimu ya juu (HESLB).

UMUHIMU WA TAASISI HIZI KWA JAMII

1. Kupunguza Umaskini
   SACCOS na taasisi nyingine husaidia wanachama kupata mikopo ya dharura, hivyo kuboresha hali zao za maisha.

2. Kupunguza Ukosefu wa Ajira
   Huduma za uwakala (wakala wa M-Pesa, benki, nk) zimezalisha ajira nyingi, hasa kwa vijana.

Taasisi za kifedha, iwe za umma au binafsi, zina mchango mkubwa katika uchumi wa taifa kwa kusaidia mzunguko wa fedha kufanyika kwa mujibu wa sheria. Ni muhimu kwa wafanyabiashara na wananchi kwa ujumla kujenga mazoea ya kutumia taasisi hizi badala ya kuhifadhi fedha kwenye vibubu au masanduku, jambo ambalo ni hatari kiusalama na linadhoofisha mzunguko wa fedha.

Ni wajibu wa serikali kuelimisha wananchi kuhusu umuhimu wa kutumia taasisi hizi, ikiwemo kueleza athari za kuwa na fedha nyingi taslimu (cash) kinyume cha sheria. Wananchi, hasa wafanyabiashara wadogo na wa kati, wengi wao hawana akaunti za benki – changamoto inayopaswa kutatuliwa kwa elimu ya fedha.

Elimu hii inapaswa kutolewa kupitia vyombo vya habari, makongamano ya kidini, mikutano ya siasa, na hata kwa njia ya mitandao ya kijamii. Serikali na wadau wa sekta ya fedha wanapaswa kushirikiana kuhakikisha jamii inajengewa uwezo wa kutumia taasisi za kifedha kwa maendeleo endelevu.

Imeandikwa na:
John Francis Haule
Mkuu wa Soko Kuu la Arusha
📞 0756 717 987 / 0711 993 907